Η Εποχή των Θρύλων: Η Επιστήμη πίσω από τη Φαντασία

“Imagination is more important than knowledge. For knowledge is limited, whereas imagination embraces the entire world, stimulating progress, giving birth to evolution.”

“Logic will get you from A to Z; imagination will get you everywhere.”

“I have no special talents. I am only passionately curious.”

“The important thing is not to stop questioning. Curiosity has its own reason for existence. One cannot help but be in awe when he contemplates the mysteries of eternity, of life, of the marvelous structure of reality. It is enough if one tries merely to comprehend a little of this mystery each day.”

-Albert Einstein-

Εδώ και αρκετό καιρό τριβέλιζε στο μυαλό μου η σκέψη να γράψω ένα πιο προσωπικό άρθρο, που να είχε ως κεντρικό θέμα την επιστήμη πίσω από τη φαντασία, έχοντας ως αφορμή τα βιβλία μου και κάποιες από τις ιδέες που παρουσιάζονται εκεί. Δουλεύοντας πολλά χρόνια στην Εποχή των Θρύλων διαπίστωσα πως η επιστήμη μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει σπουδαία πηγή έμπνευσης, δίνοντας στη φαντασία τα κατάλληλα ερεθίσματα για να συνεχίσει μόνη το ταξίδι, καθώς προσπαθεί να εξιχνιάσει αρχέγονα μυστικά και δυσεπίλυτα μυστήρια του σύμπαντος που καλύπτονται από το βέλο της αιωνιότητας.

Το παρόν άρθρο έχει δυο στόχους, λοιπόν: να αναλύσει κάποια ιδιαίτερα στοιχεία της κοσμοπλασίας των βιβλίων μου που πάντα ήθελα να εξηγήσω περαιτέρω στο κοινό, αλλά και να αναδείξει το πώς η φαντασία συνεχίζει και εξερευνά το άγνωστο, όταν η επιστήμη σταματά, ελλείψει νέων ανακαλύψεων.

Αρχικά, θα παραθέσω μια σύντομη παρουσίαση του υποβάθρου της ιστορίας της Εποχής των Θρύλων, ώστε να υπάρχει μια συνέπεια στην ανάλυση που θα ακολουθήσει παρακάτω· επίσης, θεωρώ θεμιτό να δοθούν κάποιες πληροφορίες σε εκείνους που δεν έχουν διαβάσει την τριλογία και ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα σχετικά με τη θεματολογία του παρόντος κειμένου.

Η τριλογία διηγείται την ιστορία του Λίαμ και του Χόουπ, έναν πατέρα με τον γιο του, οι οποίοι αναγκάζονται να κάνουν ένα απελπισμένο ταξίδι στις ερημιές ενός κόσμου όπου κάθε γνώση για το παρελθόν έχει χαθεί. Έναν κόσμο όπου κατά την αρχαιότητα η ανθρωπότητα ήταν προηγμένη, όμως εξαιτίας ενός ολέθριου συμβάντος οι ισχυρότεροι της γης έπαψαν ξαφνικά να υπάρχουν, με αποτέλεσμα ο ανθρώπινος πολιτισμός να βρεθεί σε ελεύθερη πτώση και να αρχίσει να παρακμάζει. Αυτό είχε ως συνέπεια τα ιστορικά γεγονότα να αλλοιωθούν με το πέρασμα των χρόνων και τα επιτεύγματα του παρελθόντος να φαντάζουν πια ως θαύματα στα μάτια των υπόλοιπων λαών· η γνώση βυθίστηκε στη λήθη και το μόνο που απέμεινε από εκείνη τη λαμπρή εποχή είναι σκόρπιες αφηγήσεις και θρύλοι. Η ανθρωπότητα άρχισε να επιστρέφει, με ταχείς ρυθμούς, στα παλιά, σκοτεινά χρόνια.

Κεντρική θεματική της τριλογίας είναι η προηγμένη Γνώση... η Γνώση που με τόσο κόπο συγκέντρωσε ο άνθρωπος από την αυγή του πολιτισμού κι έπειτα· πόσο σημαντική είναι για το μέλλον της ανθρωπότητας, πόσο επικίνδυνη μπορεί να φανεί αν αποτελέσει προνόμιο ενός και μόνο λαού, μα και πόσο επισφαλής μπορεί να αποδειχθεί… πόσο εύκολα θα μπορούσε, δηλαδή, ολόκληρη η διανόηση να χαθεί στον απόηχο μιας καταστροφής που εξελίσσεται σε παγκόσμια κλίμακα.

Είναι εύκολο να διακρίνει κανείς πως η γνώση, και συνακόλουθα η επιστήμη, παίζουν κομβικό ρόλο στην κοσμοπλασία της τριλογίας. Δεν θα μπορούσε, λοιπόν, σε ένα τέτοιο έργο να λείπει η έρευνα και η παράθεση πραγματικών στοιχείων που ενδυναμώνουν τη διήγηση και προσδίδουν βάθος στην ιστορία. Έτσι, ενσωματώθηκαν νέες, ερευνητικές εφαρμογές από πολλά προηγμένα πεδία της επιστήμης (βασικά, οτιδήποτε παράξενο και αξιοπερίεργο συναντήσετε στην ιστορία, πιθανότατα έχει ως πηγή έμπνευσης κάποιο αληθινό επιστημονικό γεγονός, διανθισμένο σαφώς, και εμπλουτισμένο με τις συνήθεις υπερβολές της λογοτεχνίας του φανταστικού). Ενδεικτικά, αναφέρω πως αξιοποιήθηκαν ιδέες σχετικά με την κλωνοποίηση, τις χίμαιρες, την ψυχολογία, τη ζωολογία κ.τ.λ.

Υπάρχουν, όμως, και κάποια στοιχεία που ξεχωρίζουν, που αναπτύχθηκαν περισσότερο από τα άλλα, και με αυτά θα ασχοληθούμε σήμερα.

Όπως καταλαβαίνετε, ακολουθούν σημαντικά SPOILERS από το lore των βιβλίων, και συγκεκριμένα πληροφορίες και αναλύσεις από τις Ανώτερες Θεωρίες των Στοχαστών που αναπτύχθηκαν στην ιστορία, οπότε όσοι δεν θέλετε να μάθετε περισσότερα, καλό θα ήταν να μη διαβάσετε παρακάτω. Τονίζω, όμως, πως δεν θα αναφέρω οτιδήποτε θα θίξει την κεντρική πλοκή ή την μοίρα των ηρώων.

Στον σκοτεινό, αρχαίο κόσμο της Εποχής των Θρύλων η Γνώση αντιμετωπιζόταν ως κυριαρχικό δικαίωμα και αποτελούσε προνόμιο ενός και μόνο λαού. Ο λαός αυτός των διανοούμενων και των αδίστακτων οραματιστών έσβησε αιφνιδιαστικά, αφήνοντας την υπόλοιπη ανθρωπότητα στο σκοτάδι.

Ωθούμενος από την επιθυμία μου να ενισχύσω με καίριες επεμβάσεις το μυθοπλαστικό υπόβαθρο (η αινιγματική μοίρα των Στοχαστών σχετιζόταν με ένα καταστροφικό γεγονός κοσμικού μεγέθους), και θέλοντας να μη «μείνω στα λόγια» αλλά να δείξω έμπρακτα στους αναγνώστες κάποιες από τις προηγμένες γνώσεις της αρχαιότητας (μασκαρεμένες, βέβαια, ώστε να ταιριάζουν σε βιβλίο φαντασίας), συμπεριέλαβα κάποια μέρη διήγησης που δικαίως χαρακτηρίζονται στρυφνά και ενδέχεται να ζορίσουν τον μη μυημένο με την επιστήμη της φυσικής αναγνώστη.

Τονίζω ξανά πως δεν είναι απαραίτητο να καταλάβει κανείς τα πάντα διαβάζοντάς τα, όμως παίζουν σημαντικό ρόλο στη διήγηση, εμπλουτίζοντας την κοσμοπλασία, όντας άμεσα συνδεδεμένα με την κεντρική ιδέα της ιστορίας.

(Θα είμαι ειλικρινής, ωστόσο, και θα ομολογήσω πως ένας πρόσθετος λόγος για τον οποίο συμπεριλήφθηκαν ήταν γιατί έβρισκα τις θεωρίες συναρπαστικές· έτσι, μένοντας πιστός στη νοοτροπία να γράφω για ό,τι με ενθουσιάζει, ξεκίνησα να εξερευνώ μέσω της διαδικασίας της συγγραφής ένα εξωτικό πεδίο γνώσης που -κακά τα ψέματα- δεν είναι για όλους).

Τελικώς, αυτό είχε ως συνέπεια να συμπεριλάβω στο κείμενο μαζί με τις υπάρχουσες πραγματικές θεωρίες και μια δική μου θεωρητική «πρόταση» (δυστυχώς δεν κατέχω το κατάλληλο επιστημονικό υπόβαθρο για να την αποκαλέσω κανονική πρόταση) που καταπιάνεται με την έννοια του χρόνου και τη μοίρα του σύμπαντος.

Προς μεγάλη μου έκπληξη, σε μεταγενέστερο χρόνο, διαπίστωσα πως, κι όμως, υπήρχαν πραγματικές έρευνες που ακολουθούσαν σκέψεις παρόμοιες με τη δική μου (προφανώς απαλλαγμένες από τα κοσμητικά στοιχεία ενός μυθιστορήματος φαντασίας, και μάλλον αντεστραμμένες ως προς την πρόκληση του φυσικού φαινομένου που περιγράφεται). Ενδεικτικά, αναφέρω πως στο περιοδικό ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ, τεύχος 412 (Ιούλιος 2016), συνάντησα ένα άρθρο με τίτλο «Η σκοτεινή ενέργεια μπορεί να είναι το αίτιο για το “βέλος του χρόνου”».

Βάσει των όσων προηγήθηκαν, θα επιχειρήσω να αναπτύξω εδώ, επιγραμματικά, κάποια βασικά στοιχεία των Θεωριών των Στοχαστών που ανέφερα προηγουμένως σ’ αυτόν τον εκτενή πρόλογο. Όσοι, λοιπόν, διαβάσατε στα βιβλία τις Γνώσεις που αναλύει ο Έιντεν και μείνατε με απορίες, ίσως η ανάλυση αυτή που θα ακολουθήσει σας βοηθήσει να ξεδιαλύνετε τα σημεία εκείνα που αποδείχθηκαν δύσκολα στην κατανόηση.

Ας ξεκινήσουμε με ένα επιστημονικά τεκμηριωμένο γεγονός.

Ένα από τα πιο γνωστά άλυτα μυστήρια της επιστήμης στην εποχή μας είναι η ύπαρξη της Σκοτεινής Ενέργειας. Ως Σκοτεινή Ενέργεια ορίζεται η μυστηριώδης απωστική δύναμη που ευθύνεται για την επιταχυνόμενη διαστολή του σύμπαντος.

Το σύμπαν μεγαλώνει επιταχύνοντας, με λίγα λόγια, και κανείς δεν ξέρει για ποιον λόγο συμβαίνει αυτό και κυρίως τι ακριβώς συντηρεί την επιτάχυνση αυτή.

Στα βιβλία, έπαιξα με το μυστήριο αυτό· επιχείρησα να δώσω τη δική μου απάντηση στο ερώτημα. Έτσι, λοιπόν, οι Αρχαίοι Στοχαστές της Εποχής των Θρύλων είχαν ανακαλύψει πως η μυστηριώδης επιταχυνόμενη ώση της Σκοτεινής Ενέργειας ήταν απόρροια του «βέλους του χρόνου» (θυμίζω πως η ενσωμάτωση της ιδέας στην ιστορία προηγήθηκε της ανάγνωσης του τεύχους 412 του Περισκοπίου της Επιστήμης).

Όμως, τι ακριβώς είναι το βέλος του χρόνου;

Εν προκειμένω, η υπάρχουσα επιστημονική θεωρία λέει το εξής: βάσει της εμπειρίας μας ο χρόνος έχει μια κατεύθυνση, ένα βέλος: παρελθόν-παρόν-μέλλον. Κινείται πάντα προς το μέλλον.

Καθώς οδηγούμαστε από το παρελθόν προς το παρόν και το μέλλον, παρατηρείται μια ροπή προς το χάος και την αταξία· τα πάντα υποβαθμίζονται γύρω μας, όπως όλοι γνωρίζουμε, καθώς τα χρόνια περνούν. Τα πάντα χαλούν. Επέρχεται αναπόφευκτα η γήρανση, η καταστροφή της ύλης, ο αφανισμός κάθε μορφής ζωής.

Όμως, η επιστήμη λέει, προσέξτε, παρατηρείται ένα ακόμα βέλος στη φύση: έχουμε τη νομοτελειακή μετατροπή της ενέργειας από δυναμική σε κινητική ενέργεια και τελικά σε θερμότητα. Παρατηρείται και πάλι μια ροπή προς το χάος, την υποβάθμιση και την αταξία· η ενέργεια υποβαθμίζεται, ακολουθώντας πάντα την ίδια αυτή κατεύθυνση (το βέλος της οδηγεί αναπόφευκτα στη θερμότητα, τη χαοτική κίνηση των μορίων, τη φτωχότερη μορφή ενέργειας).

(Μιλάμε για τον δεύτερο νόμο της θερμοδυναμικής, για όσους γνωρίζουν, και συγκεκριμένα για την τάση της ενέργειας να χάνεται. Να μετατρέπεται από δυναμική, σε κινητική και τελικώς σε θερμότητα, όπου το σύστημα ψύχεται εντελώς).

Σύμφωνα με το δεύτερο θερμοδυναμικό αξίωμα, η εντροπία, η αταξία ενός συστήματος τείνει, αν αφεθεί χωρίς να υπάρξει κάποια εξωτερική παρεμβολή, να αυξηθεί. O δεύτερος νόμος της θερμοδυναμικής προβλέπει τη ροπή αυτή προς την αταξία. Η φύση μετατρέπει ΠΑΝΤΑ την ενέργεια από οργανωμένη σε ανοργάνωτη, τη θερμότητα).

Δυο βέλη, λοιπόν.

Δύο αναπόφευκτες κατευθύνσεις.

Παρελθόν-παρόν-μέλλον (χρόνος).

Δυναμική-κινητική-θερμότητα (ενέργεια).

Τάση για αταξία, ροπή προς το χάος· καταστροφή και υποβάθμιση, τόσο για τον αισθητό κόσμο (που ορίζεται από τον χρόνο) όσο και για την ενέργεια.

Η θεωρία, κοντολογίς, καταλήγει στο εξής εύλογο ερώτημα: ρε παιδιά, μήπως τόση ώρα μιλάμε για το ίδιο πράγμα;

Μήπως υπάρχει ένα και μοναδικό βέλος, τελικά, το βέλος της ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, που συντελείται σε στοιχειώδες επίπεδο, και η έννοια του χρόνου απλά δεν υπάρχει;

Μήπως αυτή η θεώρηση που έχουμε για τον χρόνο (ο οποίος είναι σχετικός, όπως μας έμαθε ο Αϊνστάιν), είναι λανθασμένη;

Έτσι λοιπόν, η υπάρχουσα θεωρία προτείνει πως ο χρόνος είναι μια ψευδαίσθηση, είναι μια εφεύρεση που μας βοηθάει να περιηγηθούμε στον χώρο και να ερμηνεύσουμε τα γεγονότα του σύμπαντος. Ο χρόνος, στην πραγματική του διάσταση, εκφράζει την εκφυλιστική πορεία της οργανωμένης ενέργειας.

Σκεφτείτε, για παράδειγμα, τις περιπτώσεις εκείνες που σύμφωνα με τις σύγχρονες επιβεβαιωμένες θεωρίες ο χρόνος παύει να κυλάει φυσιολογικά (π.χ. σε ένα περιβάλλον αυξημένης βαρύτητας -θυμάστε την ταινία Interstellar;).

Ο χρόνος υπόκειται, λοιπόν, στους κανόνες της σχετικότητας γιατί πολύ απλά έχει θεμελιώδη σχέση με την ενέργεια.

Δεν είναι ένα σταθερό, αναλλοίωτο μέγεθος.

Αλλάζει γιατί και η ενέργεια αλλάζει.

Έχουν, κοινώς, την ΙΔΙΑ συμπεριφορά μεταξύ τους!

Κάπου εδώ, λοιπόν, γεννήθηκε η δική μου σκέψη.

Διερωτήθηκα, μήπως, τελικά, αυτή η τάση της ενέργειας να υποβαθμίζεται, το βέλος που ορίζεται από την εντροπία (και ΤΑΥΤΙΖΕΤΑΙ με το βέλος του χρόνου, υπενθυμίζω), είναι το φαινόμενο που ευθύνεται για την επιταχυνόμενη διαστολή του σύμπαντος;

Μήπως αυτή η νομοτελειακή μετατροπή της ενέργειας σε φτωχότερα είδη ενέργειας (δυναμική-κινητική-θερμότητα) κρύβεται τελικά πίσω από τη μυστηριώδη Σκοτεινή Ενέργεια που μεγαλώνει τα όρια της Δημιουργίας;

Για να το θέσω πιο απλά, και ολίγον τι χονδροειδώς, μήπως η ενέργεια που ξοδεύεται στο σύμπαν παίζει τον ρόλο της τροφής; Μήπως η ενέργεια που θυσιάζεται παντού γύρω μας κρύβεται πίσω από τον άγνωστο μηχανισμό που ωθεί το σύμπαν να μεγαλώνει με επιταχυνόμενους ρυθμούς, ακριβώς όπως συμβαίνει στο σώμα ενός οργανισμού;

Είχα αντιμετωπίσει τη συγκεκριμένη σκέψη ως μια ενδιαφέρουσα πιθανότητα, με αποτέλεσμα να συμπεριληφθεί στην κοσμοπλασία της Εποχής των Θρύλων (δεν ξέρω αν το δημοσίευμα που ανέφερα από το Περισκόπιο της Επιστήμης αποδείχθηκε τελικά απλή σύμπτωση ή κάποια μορφή θεωρητικής παρειδωλίας, δεν το κρύβω όμως πως εξέλαβα την ύπαρξη του άρθρου ως ένα ενθαρρυντικό σημάδι). Το γεγονός πως υπήρχε όντως ένα αληθινό επιστημονικό πεδίο έρευνας προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση, έστω κι αν αυτή αποδεικνυόταν τελικά να είναι κάτι διαφορετικό απ’ αυτό που εγώ είχα στο μυαλό μου, ενίσχυσε την επιθυμία μου να δουλέψω με μεγαλύτερη προθυμία πάνω στην ιδέα, καθώς αντιλαμβανόμουν πως βρισκόμουν εντός των ασφαλών ορίων μιας «ψευδοεπιστήμης» που δεν ήταν εντελώς άκυρη, που θα μπορούσε να φανεί πρωτότυπη και αληθοφανής, προσφέροντας κάτι ουσιαστικό στο μυθιστορηματικό υπόβαθρο της ιστορίας.

Κάπως έτσι γεννήθηκε στον κόσμο της Εποχής των Θρύλων η έννοια ενός φανταστικού, αέναα μεταβαλλόμενου στοιχείου (που ονόμασα Πεμπτουσία), οι κινήσεις του οποίου φθείρουν τον υλικό κόσμο, προκαλώντας το φαινόμενο της γήρανσης. Η Πεμπτουσία αποκτά πρόσθετη ορμή από την ενέργεια που απομυζά.

Η υποβάθμιση, δηλαδή, της ενέργειας από δυναμική σε κινητική και τελικώς σε θερμότητα έχει ως τελικό αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας κρυφής τάσης μες στο σώμα της Πεμπτουσίας που εκδηλώνεται ως ώση του κενού.

Η ορμητική αυτή, απωστική τάση είναι η Ώση της Σκοτεινής Ενέργειας.

Όμως, επειδή η ποσότητα της ύλης που υπάρχει στο σύμπαν δεν είναι αρκετή για να εξηγηθεί το μέγεθος δύναμης της Σκοτεινής Ενέργειας, καθίσταται απαραίτητο να υπάρχει και μια πρόσθετη πηγή που να τροφοδοτεί το φαινόμενο.

Έτσι, σύμφωνα με τους Αρχαίους Στοχαστές της Εποχής των Θρύλων, η απωθητική δράση της Σκοτεινής Ενέργειας ενισχύεται επιπρόσθετα από το σύνολο της ενέργειας που ξοδεύτηκε στο παρελθόν, από τις αρχές τους σύμπαντος, ως συσσώρευση της τάσης που ανέφερα προηγουμένως, (μια ιδέα που έχει τις ρίζες της στην ακτινοβολία υποβάθρου που διέπει το κενό του διαστήματος, για όσους γνωρίζουν) αλλά και από το γεγονός πως η Πεμπτουσία φθείρει και μια δεύτερη, εξωτική μορφή της ύλης, προκειμένου ξεπεράσει την έλξη της βαρύτητας (που φρενάρει την ώση, αναμενόμενα).

(Εδώ εισάχθηκε μια δεύτερη παράμετρος από την επιστήμη της αστρονομίας και της κοσμολογίας, που ονομάζεται Σκοτεινή Ύλη. Η Σκοτεινή Ύλη δεν εκπέμπει ούτε απορροφά φως ή άλλη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία σε σημαντικό βαθμό. Έχει παρατηρηθεί μέσω της βαρυτικής αλληλεπίδρασης, ωστόσο οι επιστήμονες μέχρι και σήμερα δεν έχουν καμία ουσιαστική γνώση περί τίνος πρόκειται).

Στον κόσμο των βιβλίων, η αέναη κίνηση της Πεμπτουσίας προκαλεί τη σταδιακή ενεργοποίηση της Σκοτεινής Ύλης, ενός παγωμένου στον χρόνο σκοτεινού χώρου, ενός μέρους του σύμπαντος που δείχνει αρχικά να είναι απρόσβλητο από κάθε μορφής ενέργειας. (Για τις ανάγκες της μυθοπλασίας, η Σκοτεινή Ύλη μετονομάστηκε σε Μαύρο Αιθέρα).

Ανακεφαλαιώνοντας, η Ύλη και η Σκοτεινή Ύλη, σύμφωνα με τη μυθολογία της τριλογίας, αποτελούν τα καύσιμα που τροφοδοτούν την ώση της Σκοτεινής Ενέργειας, αυξάνοντας τα όρια του σύμπαντος, μέσω μιας ενεργειακής τάσης που συσσωρεύεται από τις αρχές του χρόνου.

Η Ύλη και Σκοτεινή Ύλη φθείρονται εξαιτίας της κινητικής επίδρασης της Πεμπτουσίας -το φαινόμενο του γήρατος και η καταστροφή που παρατηρείται με το πέρασμα των χρόνων-, στη συνέχεια μετουσιώνονται, το κενό αυξάνει, και ταυτόχρονα δημιουργείται ένα σαρωτικό απωστικό φαινόμενο που διογκώνεται καθώς τα αποθέματα της Ύλης και της Σκοτεινής Ύλης σε ενέργεια ξοδεύονται.

Μεταφορικά μιλώντας, για να γίνει η απαραίτητη «οπτική» αντιπαραβολή στον νου μας, το σύμπαν αυξάνει με τον ίδιο τρόπο που η στάθμη της θάλασσας μεγαλώνει καθώς λιώνουν οι παγετώνες ή με τον ίδιο τρόπο που μια πυρκαγιά φουντώνει καίγοντας την καύσιμη ύλη ενός πευκοδάσους.

Κάπως έτσι ο μικρόκοσμος ξοδεύει τα αποθέματά του σε ύλη και ενέργεια και ο μακρόκοσμος αναπτύσσεται και μεγαλώνει, ώσπου, τελικά, η εκφυλιστική αυτή τάση θα οδηγήσει στην κατάρρευση των πάντων και στη συνένωση με άλλα σύμπαντα (στον φανταστικό κόσμο του βιβλίου, αυτά τα σύμπαντα ονομάζονται Σφαίρες της Εθέανς).

Όλα τα παραπάνω, απαλλαγμένα από τον φανταστικό / μυθοπλαστικό τους χαρακτήρα, προφανώς δεν έχουν κάποια στέρεη και αποδεδειγμένη επιστημονική βάση, ωστόσο δεν παύουν να αποτελούν ένα σαγηνευτικό πεδίο γνώσης που προσωπικά απόλαυσα ιδιαίτερα καθώς εξερευνούσα. Ανακάλυψα πως είναι ιδιαίτερα συναρπαστικό να σκαλίζει κανείς τα μυστικά του σύμπαντος για να δει τι κρύβεται από κάτω, έστω κι αν το κίνητρο γι’ αυτή την ενασχόληση δεν ήταν τίποτα άλλο παρά να ενισχυθούν τα αφανή θεμέλια ενός μυθιστορηματικού κόσμου.

Εύχομαι -κι ελπίζω-, όσοι από εσάς διαβάσατε τα συγκεκριμένα αποσπάσματα και ενδιαφέρεστε να εντρυφήσετε στα μυστήρια του σύμπαντος, μέσω της έρευνας ή μέσω μιας τυπικής φιλοσοφικής θεώρησης, να σας μετέδωσα τον ενθουσιασμό μου και να σας προβλημάτισα πάνω σε κοσμικά ζητήματα που ορισμένα από τα λαμπρότερα μυαλά της ανθρωπότητας πασχίζουν ολόκληρες δεκαετίες να ξεδιαλύνουν, προκειμένου να ρίξουν πάνω τους το φως της γνώσης.

Μπορεί το αληθινό ερευνητικό έργο να βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε ασφαλέστερα χέρια, πολύ καλύτερα καταρτισμένα από τα δικά μου, ωστόσο, όπως έλεγε ο Albert Einstein, το πιο σημαντικό πράγμα στο κόσμο είναι να κάνεις ερωτήσεις για αυτό το θαύμα που λέγεται ζωή, και να αφήνεις τη φαντασία σου ελεύθερη να αγκαλιάζει ολόκληρο το σύμπαν.